Gmina Józefów nad Wisłą położona jest w południowo - zachodniej części województwa lubelskiego. Zajmuje powierzchnię 141.6 km2. Od północy sąsiaduje z gminami Łaziska i Opole Lubelskie, od wschodu z gminami Urzędów i Dzierzkowice, od południa z gminą Annopol. Zachodnią granicę gminy ustanawia Wisła. Zamieszkuje w niej 7369 osób, co daje gęstość zaludnienia około 53 osoby na kilometr kwadratowy. Przez teren gminy przepływa rzeka Wisła wraz z dopływami. Wisła na terenie gminy ma trzy prawobrzeżne dopływy: Potok Wrzelowiecki, Wyżnica, Potok Podlipie.
Jest to gmina typowo rolnicza. W sektorze rolnym pracuje około 80% ogółu zatrudnionych. Głównym kierunkiem upraw jest produkcja ogólnorolna, z wyraźną tendencją przechodzenia na produkcję sadowniczą i warzywniczą.

Walory przyrodnicze

Podstawą walorów przyrodniczych gminy są osobliwości florystyczne i faunistyczne.
Na terenie gminy znajduje się 26 miejsc grupowego występowania 105 gatunków rzadkich regionalnie roślin naczyniowych, w tym 13 chronionych i 3 gatunków górskich. Miejsca te koncentrują się w częściach gminy, które są trudniej dostępne (zalesione i zakrzewione wąwozy na gruntach Chruśliny, podmokła dolina Wyżnicy, strefa krawędziowa doliny Wisły), albo znajdują się pod słabszą presją rolnictwa (wierzchowina położona na południe od doliny Wyżnicy). Do najbardziej interesujących zbiorowiska ciepłolubne, wśród której jest wiele gatunków rzadkich i chronionych.. Roślinność kserotermiczna zajmuje zbocza i grzbiety wąwozów lessowych, w strefie nadwiślańskiej od Popowa i Nieszawy po Kolonię Kaliszany, silnie nasłonecznione. Murawy napiaskowe spotyka się na śródleśnych wydmach. Zbiorowiska rzadkich gatunków roślinności wodnej i bagiennej występują w starorzeczach Wisły, na stawach w Mazanowie i na małych fragmentach w pozostałych dolinach rzek. Strefę międzywala Wisły zajmują zarośla wierzbowe, tzw. wikliniska.
O ile jednak osobliwości florystyczne posiadają rangę lokalną i regionalną, to znaczenie walorów faunistycznych posiada wymiar europejski. Wynika to z roli doliny Wisły jako ponadeuropejskiego korytarza ekologicznego - głównego w Europie Środkowej szlaku migracji wielu gatunków ptaków. Pomimo dużego obszaru intensywnych upraw drzew i krzewów owocowych narażonych na presję chemiczną, to duże zróżnicowanie środowiskowe gminy sprawia, że świat zwierzęcy jest różnorodny i obfitujący w gatunki rzadkie i chronione. Interesująca pod względem faunistycznym jest zlewnia Potoku Wrzelowieckiego. Rozmaitość siedlisk sprawa, że fauna (szczególnie świat owadów) dorównuje walorami głównemu kompleksowi Wrzelowieckiego Parku Krajobrazowego. Jeszcze bardziej urozmaicona jest fauna strefy doliny Wyżnicy, czemu sprzyja drobnoprzestrzenna struktura ekologiczna doliny i jej bezpośredniego otoczenia, liczne siedliska wilgotne i stawy.
Wyspy i obrzeża koryta rzeki to biotopy rzadkich gatunków ptaków wodno-błotnych. Z kolei łąki i pastwiska na gruntach Nieszawy to żerowiska dla wielu gatunków owadów (zwłaszcza motyli i trzmieli). Najcenniejsza jest jednak fauna doliny Wisły, należą do niej:
- położone w korycie Wisły tzw. Wyspy Kaliszańskie, stanowiące biotop cennych gatunków ptaków wodno-błotnych,
- gęsto zakrzewione miejsca w strefie pobrzeży i krawędzi, stanowiące biotop wielu gatunków ptaków zimujących, przelotnych i zaroślowych,
- łąki nadwiślańskie, będące żerowiskiem dla wielu bogatych liczebnie i gatunkowo zoocenoz.
Zwracają również uwagę stawy w Mazanowie - miejsce bytowania ok. 30 gatunków ptaków wodno-błotnych.

Walory przyrodnicze i krajobrazowe

Gmina Józefów nad Wisłą ze względu na wybitne zasoby przyrodnicze i walory krajobrazowe oraz położenie, zajmuje wysoką pozycję w europejskich i krajowych systemach przyrodniczych i programach ochrony środowiska (NATURA 2000, ECONET PL, CORINE). Gmina znajduje się w obrębie obszaru węzłowego pod nazwą Obszar Środkowej Wisły, zasoby biotyczne międzywala Wisły oraz jego wartość przyrodnicza spowodowała, że obszar ten został zaliczony do ostoi przyrody o znaczeniu europejskim, sama dolina Wisły odgrywa kluczową rolę w migracji gatunków jako transregionalny korytarz ekologiczny. Prawie 84% powierzchni gminy (11,9 tys. ha) znajduje się w obszarach objętych prawną ochroną. Zachodnia część gminy - ok. 12% obszaru znajduje się na terenie Wrzelowieckiego Parku Krajobrazowego, dalsze 29% powierzchni gminy leży w otulinie tego parku, południowa część gminy - ok. 43% powierzchni zajmuje Kraśnicki Obszar Chronionego Krajobrazu. W strefie Wisły projektuje się utworzenie dwóch kolejnych parków krajobrazowych. Na obszarze gminy także zakłada się poszerzenie form ochrony przyrody, m.in. przez nadanie statusu rezerwatów przyrody: pod nazwą "Chruślina" (rezerwat krajobrazowo- florystyczno-leśny) oraz rezerwat faunistyczny o nazwie "Wyspy Kaliszańskie", statusu użytku ekologicznego dla komplesku stawów w Mazanowie, statusu stanowiska dokumentacyjnego pod nazwą "Piotrawin"dla kamieniołomu w zboczu doliny Wisły. Węzłowe położenie gminy w układzie przyrodniczym, liczne walory florystyczne i faunistyczne oraz krajobrazowe sprawia, że gmina należy do jednej z najbardziej atrakcyjnych w regionie do rozwoju turystyki i rekreacji. Zachowanie i wykorzystanie tych potencjałów sprawia, że ochrona środowiska stanowi priorytet w działaniach gminy.

Tereny leśne

Według danych rocznika statystycznego grunty leśne na obszarze gminy zajmują 3292,3 ha, w tym lasy 3 284,5 ha tj. 23,2 % powierzchni gminy Józefów nad Wisłą. Lasy Państwowe obejmują 554,6 ha, a lasy prywatne ok. 2723 ha (ok. 82,5% terenów leśnych), we władaniu wspólnot gruntowych jest ok.290 ha terenów leśnych. Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, a na żyznych siedliskach lessowych również dąb i grab. W większości, szczególnie na gruntach prywatnych, skład gatunkowy drzewostanów nie jest dostosowany do naturalnych siedlisk. Dominują drzewostany w średnich klasach wieku.
Najbardziej rozpowszechnione są bory świeże z sosnowymi i sosnowo-dębowymi drzewostanami, występują na siedliskach najuboższych, suchych i spiaszczonych. Mniej rozprzestrzenione są lasy grabowo-dębowe związane z siedliskami lasów mieszanych świeżych. Są to siedliska grądowe żyzne, wilgotniejsze, rozwinięte na zwięźlejszych glebach. Przeważają na glebach lessowych oraz wytworzonych z piasków gliniastych. Najrzadziej występują zespoły olsowe i łęgowe. Łęg topolowo-wierzbowy zachował się zaledwie na 3 stanowiskach na madach wiślanych, a ols typowy i jesionowy - w niewielkich płatach w bagnistych fragmentach dolin Wyżnicy i Potoku Wrzelowieckiego. Obecnie na obszarze gminy zasobność lasu jest zróżnicowana, występują tu niemal wszystkie typy siedliskowe lasu.
Zwraca uwagę duża przydatność rekreacyjna lasów. Najwyższa dotyczy borów mieszanych sosnowo-dębowych (Wólka Kolczyńska, Bór, Mariampol i Studniska - po obu stronach doliny Wyżnicy, Stasin - Pocześle - na południe od doliny Wyżnicy). Są to lasy o dość dużej chłonności naturalnej (ok. 10 osób/ha/ dzień, nadające się do wszystkich form wypoczynku, uniwersalne pod względem bioterapeutycznym i psychoregulacyjnym). Nieco mniej przydatne, głównie z uwagi na małą odporność, są bory sosnowe (Bór, Graniczna), ale za to oddziaływają leczniczo na choroby układu oddechowego. Dość korzystne dla rekreacji są również zespoły grądowe (Chruślina); bioklimat grądowy działa pobudzająco i antyseptycznie, jednak penetracja swobodna tych lasów powinna być ograniczona, głównie ze względu na gleboochronną funkcję tych lasów.

Klimat

Typ klimatu określa się jako umiarkowano-kontynentalny, kształtowany przez masy powietrza polarno-morskiego. Średnia temperatura roku wynosi 7,8o C; dla najzimniejszego miesiąca (stycznia) - 2,8o C, a dla najcieplejszego (lipca) +18,8o C.
Długość okresu wegetacyjnego wynosi 218 dni, okres bezprzymrozkowy 180 dni. Przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. W gminie zaznacza się ubóstwo opadów. Średnia roczna opadów wynosi 520 mm, charakterystyczne są częste opady gradowe. Trwałość okrywy śniegowej określana jest na ok. 60 dni. Gmina jest uprzywilejowana pod względem klimatycznym. Wyróżnia się jedną z największych ilości dni z optymalną dla człowieka temperaturą powietrza (43 dni) i najdłuższym na Lubelszczyźnie okresem lata (średnio 102 dni). Łagodność klimatu sprzyja intensywnym uprawom sadowniczym i warzywniczym. Na podkreślenie zasługuje również przewaga typów pogody wyżowej, bardzo korzystnej dla człowieka.

Wody powierzchniowe, sieć wodna, zagrożenie powodziowe

Obszar gminy odwadniany jest przez Wisłę i jej dopływy: Potok Wrzelowiecki oraz Wyżnicę z jej prawym dopływem Potokiem Podlipie. Zarówno Podlipie, jak i Wyżnica zasilane są źródłami podzboczowymi. W ujściowym odcinku Wyżnicy funkcjonuje kilka źródeł dolinnych, z których najwydajniejszym jest źródlisko w Wymysłowie (jego wydajność przekracza 50 l/sek.). Wisła, pomimo swego peryferyjnego położenia w stosunku do obszaru gminy, odgrywa największą rolę ze względu na swoje rozmiary (szerokość koryta sięga 800 m) i przepływ (w profilu ujściowym Potoku Wrzelowieckiego wynosi 475 m3). Zlewnia Wyżnicy jest niesymetryczna. Z prawej strony rzeka przyjmuje w dolnym biegu Podlipie, zaś z lewej zasilają ją wyłącznie dopływy okresowe o niewielkich przepływach (rzędu 80-100 l/sek.). Od wschodniej granicy gminy do miejscowości Mazanów rzeka płynie szeroką, miejscami (Kolonia Boiska) trwale zabagnioną doliną (jej szerokość waha się w granicach 0,5-1,0 km). W Mazanowie w dnie doliny znajduje się kompleks stawów rybnych, z których część jest użytkowana, a część niezagospodarowana, ewoluuje ku torfowiskom. Od miejscowości Prawno Wyżnica płynie jednym korytem tworząc liczne zakola. Cieki i rowy w obszarze gminy liczą 17,4 km, zaś obszar zmeliorowany ok. 120 ha. Wody powierzchniowe zajmują ok. 420 h (3,1% obszaru gminy).
Gmina obejmuje fragment tzw. doliny Świeciechowskiej, jednego z kilku żagrożonych powodziami kompleksów w dolinie Wisły. Jest to rozszerzenie doliny w rejonie ujścia Wyżnicy do Wiły, chronione wałami. Odcinek wałów wzdłuż rzeki Wyżnicy jest wskazany do modernizacji, także pozostałe wały ogroblowania, śluzy, stacje pomp, drogi eksploatacyjne będą wymagały stopniowo działań modernizacyjnych.

Wody podziemne

Wody podziemne występują w utworach kredowych i czwartorzędowych. Głównym zbiornikiem wód podziemnych są spękane margle, wapienie i opoki, budujące wierzchowiny. Krążące w nich wody odznaczają się wysoką jakością, w odróżnieniu od występujących w dolinach płytkich wód czwartorzędowych, łatwo narażonych na zanieczyszczenia ze względu na brak utworów nieprzepuszczalnych. Głębokość zwierciadła wód podziemnych zwiększa się wraz ze wzrostem wysokości terenu (głębokość zwierciadła nawierconego waha się od 9,5 m ppt., w Kolczynie do 73,5 m ppt. w Miłoszówce - studnie wodociągu wiejskiego).
Obszar gminy, z wyjątkiem pokrywy lessowej położonej na północ od wsi Chruślina, ze względu na status ochrony ilościowej i jakościowej wód podziemnych w skali regionu powinien podlegać rygorom ograniczającym zanieczyszczenia wód gruntowych i podziemnych. Jest to obszar bardzo silnie zagrożony wskutek występowania wychodzi kredy i niemal zupełnego braku izolacji zbiornika kredowego; czas przesączania wynosi od 5 do 25 lat. Występujące zagrożenia zobowiązują do zakazu lokalizacji obiektów mogących wywierać ujemny wpływ na wody podziemne.